Lleoliad: Hybrid - Neuadd Cyngor Ceredigion, Penmorfa, Aberaeron /o bell trwy fideo-gynadledda
Cyswllt: Neris Morgans
Rhif | Eitem |
---|---|
Ymddiheuriadau Cofnodion: i.
Ymddiheurodd
y Cynghorydd Rhodri Davies am nad oedd yn gallu bod yn bresennol yn y cyfarfod. ii.
Ymddiheurodd y Cynghorydd Chris James am y byddai’n hwyr
yn ymuno â’r cyfarfod. iii.
Estynnodd y Cadeirydd groeso i Carys Lloyd-Jones a
dymunodd yn dda iddi yn ei rôl newydd yn Swyddog Polisi Iaith y Cyngor. |
|
Datgelu buddiannau personol / buddiannau sy’n rhagfarnu Cofnodion: |
|
Cadarnhau cofnodion cyfarfod y Pwyllgor Iaith a gynhaliwyd ar 25 Mai 2023 Cofnodion: |
|
Materion yn codi o'r cofnodion Cofnodion: Rhoddodd y Cadeirydd y diweddaraf ar y cynnydd parthed eitem agenda rhif 5:
· Diolchwyd i
aelodau’r staff am eu hymdrechion i gynyddu’r defnydd o’r Gymraeg yn y gweithle
a chafodd pawb eu hannog i barhau â’r cynnydd hwn · Datblygu
Strategaeth Hybu’r Gymraeg ar gyfer y cyfnod 5 myned nesaf, yn unol â Safon
145/146- gwaith yn parhau · Adolygu Canllaw
Asesu Effaith Integredig, er mwyn helpu swyddogion i nodi unrhyw effaith ar y Gymraeg
wrth gyflwyno penderfyniadau polisi- wedi’i gwblhau ·
Datblygu prosiect ‘Croeso Ceredigion’ mewn ymgais i
geisio cymhathu mewnfudwyr; y gwaith yn deillio o Fforwm Dyfodol Dwyieithog- gwaith
yn parhau · Datblygu
canllaw ar ddefnydd y Gymraeg ar gyfer Cynghorau Tref a Chymuned- i'w
ystyried yn y dyfodol ·
Adnewyddu tudalennau ‘Iaith ar Waith’ ar fewnrwyd y
Cyngor, cynnwys canllawiau a datblygu deunydd cymorth atodol sydd ei angen i
hybu’r Gymraeg ac i gynorthwyo staff i ddefnyddio’r Gymraeg- gwaith yn
parhau · Prosiect
hyrwyddo ymwybyddiaeth o ddiwylliant a Chymreictod
mewn cartrefi preswyl- i'w ystyried yn y dyfodol Cafwyd eglurhad
o ran nad yw Helo Blod Lleol ar gael mwyach, ond bod y fersiwn genedlaethol yn
dal i weithredu. |
|
Diweddariad ar Strategaeth Hybu’r Iaith Gymraeg 2024-2029 Cofnodion: Eglurodd y
Swyddog Polisi Iaith fod Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011 wedi sefydlu fframwaith
cyfreithiol i orfodi dyletswyddau ar sefydliadau penodol, gan gynnwys Cyngor Sir
Ceredigion i gydymffurfio â safonau mewn perthynas â’r iaith Gymraeg. Roedd
Safon 145 yn gosod dyletswydd ar y Cyngor Sir i ddatblygu a chyhoeddi
strategaeth 5 mlynedd oedd esbonio sut roedd Cyngor yn bwriadu hybu’r Gymraeg a
hwyluso defnydd y Gymraeg o fewn yr ardal ehangach, a hynny drwy gyd-weithio
gydag aelodau o Fforwm Iaith Dyfodol Dwyieithog Ceredigion. Fel rhan o’r
Strategaeth, roedd yn ofynnol i osod targed ar gyfer cynnal neu gynyddu’r nifer
o siaradwyr Cymraeg o fewn yr ardal erbyn diwedd y cyfnod 5 mlynedd dan sylw.
Roedd y Strategaeth yn cefnogi gweledigaeth Llywodraeth Cymru, i greu miliwn
o siaradwyr Cymraeg yng Nghymru erbyn 2050. Rhoddwyd diweddariad ar
Strategaeth Hybu’r Iaith Gymraeg Ceredigion 2024-2029. Nodwyd bod Carys Morgan,
y Swyddog Polisi Iaith blaenorol, wedi gwneud llawer o’r gwaith. Roedd y
Strategaeth honno yn y broses o gael ei mireinio er mwyn gallu cyflwyno’r
Drafft cyntaf i’r Pwyllgor Iaith ar 25 Mehefin 2024. Pennwyd y nod
canlynol yn nrafft cychwynnol y Strategaeth newydd: “Cynyddu
defnydd o’r iaith ym mhob agwedd o fywyd y Sir. Ein gweledigaeth yw y bydd y
Gymraeg a Chymreictod yn perthyn i bob un yng
Ngheredigion ac yn destun balchder ymysg holl drigolion y sir.” Er mwyn gwireddu’r weledigaeth gosodwyd 4 thema strategol – mae Ceredigion
yn fan lle mae modd dysgu, byw, perthyn a llwyddo drwy gyfrwng y
Gymraeg. Bydd cynllun gweithredu oedd yn gysylltiedig â phob un o'r 4 thema yn
cael ei ddatblygu i gefnogi'r gwaith. Yn dilyn cyflwyno’r ddogfen ddrafft i’r
Pwyllgor Iaith ym mis Mehefin, bydd y ddogfen yn cael ei chyflwyno i’r Cabinet
cyn agor cyfnod o ymgynghori cyhoeddus yn ystod Gorffennaf ac Awst 2024. Y
bwriad oedd cyhoeddi’r Strategaeth derfynol ym mis Rhagfyr 2024. Codwyd y prif bwyntiau canlynol yn ystod y trafodaethau: · Er mai bach
yw’r cynnydd a fwriedir o 267 (1%) o siaradwyr Cymraeg rhwng 2021 a 2029, roedd
yn seiliedig ar ddata’r Cyfrifiad. Roedd gosod targed yn allweddol er mwyn
sicrhau bod nod i weithio tuag ato. Roedd pryderon ynghylch cywirdeb canlyniadau
Cyfrifiad 2021 a ph’un a oedd yn ddarlun cywir o
boblogaeth y sir. · Ni fyddai
toriadau cyllidebol 2024/25 yn cael effaith uniongyrchol ar y Swyddog Polisi
Iaith gan nad oedd cyllideb ynghlwm wrth y gwaith. Roedd y gyllideb ar gyfer
cyfieithwyr allanol wedi’i chwtogi felly anogir Swyddogion i ysgrifennu’n fwy
cryno i leihau llwyth gwaith y gwasanaeth cyfieithu. CYTUNWYD i gymeradwyo bod y ddogfen ddrafft yn cael ei chyflwyno i’r
Cabinet cyn agor cyfnod o ymgynghori cyhoeddus yn ystod Gorffennaf ac Awst 2024. |
|
Diweddariad ar ganlyniadau’r Iaith Gymraeg - Cyfrifiad 2021 Cofnodion: Rhoddwyd cyflwyniad i’r Pwyllgor yn amlinellu’r canlynol: · Cyflwyniad · Y darlun ar draws Cymru · Siaradwyr Cymraeg yng Ngheredigion 1981- 2021 · Ceredigion- Siaradwyr Cymraeg yn ôl oedran a Ward Etholiadol · Arolwg Blynyddol o’r Boblogaeth · Casgliad Codwyd y prif bwyntiau canlynol yn ystod y trafodaethau: · Holwyd ynghylch
y sampl a ddefnyddiwyd yn yr Arolwg Blynyddol o'r Boblogaeth a wnaed gan y Swyddfa Ystadegau
Gwladol; cytunodd y Swyddog i rannu'r wybodaeth hon gyda'r Pwyllgor yn
dilyn y cyfarfod. · Amlygwyd bod
Ceredigion ynghyd â siroedd eraill yng Nghymru wedi colli llawer o siaradwyr
Cymraeg ifanc i Gaerdydd, felly nid oedd y data a oedd yn awgrymu mai Caerdydd
oedd â'r cynnydd mwyaf yng nghanran y siaradwyr Cymraeg yn rhoi darlun cwbl
gywir. · Roedd y cynnydd
o 0.5 pwynt canran yng nghanran y siaradwyr Cymraeg rhwng 16 a 64 mlwydd oed
rhwng 2011 a 2021 yn beth cadarnhaol. Gyda chyflwyno Cynllun Strategol Cymraeg
mewn Addysg, gobeithio y byddai cynnydd yn y dyfodol yn nifer y siaradwyr
Cymraeg rhwng tair a phymtheg oed. Ystyriwyd bod y Cynllun yn gam sylweddol
ymlaen ac roedd yna ymrwymiad gwleidyddol i fwrw ymlaen â hyn mewn pedair ysgol
gynradd (Plascrug, Llwyn-yr-Eos, Padarn Sant a
Chomins Coch), ac Ysgol Gynradd Ceinewydd hefyd os byddai’r Cabinet yn
cymeradwyo ar 19.03.24. Rhoddir cymorth i’r staff wella’u Cymraeg lle bo angen.
· Mynegwyd
pryderon y gallai geiriad cwestiynau am y Gymraeg gael dylanwad ar ganlyniadau
arolygon am fod pobl, gan gynnwys dysgwyr, ddim wastad yn hyderus pan ddaw hi i
hunanasesu. · Gan fod
rhieni/gwarcheidwaid wedi cwblhau'r Cyfrifiad ar ran plant/pobl ifanc o dan 16
oed, efallai nad oedd y canlyniadau ar gyfer y Gymraeg yn y categori oedran hwn
yn 2021 wedi dal y sefyllfa yn llwyr. Gan fod ysgolion ar gau am gyfnodau yn
ystod pandemig COVID-19 efallai fod rhieni/gwarcheidwaid wedi teimlo nad oedd
plant/pobl ifanc, yn enwedig y rheiny o deuluoedd di-Gymraeg, mor hyderus yn y
Gymraeg ag yr oeddent ynghynt pan oeddent yn mynychu'r ysgol bob dydd. · Canmolwyd
rhieni/gwarcheidwaid di-Gymraeg a oedd yn dewis anfon eu plant i addysg cyfrwng
Cymraeg, ac roedd yn allweddol darparu cymorth i’r teuluoedd hyn. CYTUNWYD i nodi’r wybodaeth. Diolchodd y Cadeirydd i Mari Hopkins am ddod i’r cyfarfod ac am roi
cyflwyniad cynhwysfawr i’r Pwyllgor. |
|
Adroddiad Blynyddol Theatr Felinfach 2023-2024 Cofnodion: Rhoddwyd ystyriaeth i
Adroddiad Blynyddol Theatr Felinfach ar gyfer
2023-24. Roedd Theatr Felinfach yn cynnal a datblygu
miloedd o gyfleoedd celfyddydol mewn blwyddyn. Defnyddiwyd dulliau addysg
anffurfiol a disgyblaethau drama, dawns, ffilm a theatr dechnegol a datblygwyd
cyfleoedd a phrofiadau oedd yn hybu creadigrwydd, sgiliau, gwybodaeth a
dealltwriaeth o ddiwylliant a chelfyddyd Cymru a’r byd. Er ein bod wedi symud ymlaen bedair blynedd ers
dechrau’r pandemig, COVID-19, roedd effaith y cyfnodau clo dal yn amlwg mewn
nifer o feysydd, gan gynnwys y celfyddydau. Roedd Tîm Artistig Theatr Felinfach wedi gweld, ers 2022 effaith y pandemig ar
unigolion a grwpiau o gyfranogwyr. Ymhlith
plant a phobl ifanc, gwelwyd bod diffyg hyder yn amlwg mewn nifer, gwelwyd
hefyd bod y diffyg profiad o weithio mewn grŵp, wyneb yn wyneb wedi cael
effaith ar gyfranogwyr hefyd. Roedd cyfranogi mewn disgyblaethau theatr a
chelfyddydau yn datblygu hyder personol, hyder corfforol i symud mewn
gofod/llwyfan, hyder i ddefnyddio llais ac i gyfrannu syniadau – o brofiad y
Theatr, roedd gwaith i’w wneud gyda phartneriaid, ysgolion a mudiadau, i adfer
ac adeiladu’r hyder hynny. Er yr heriau, roedd wedi bod yn gyfnod cyffrous wrth
i’r galw am waith cyfranogi gynyddu yn gyffredinol. Rhoddwyd trosolwg o
uchafbwyntiau 2023-24 fel yr amlinellwyd yn yr adroddiad. Ers ysgrifennu’r adroddiad, cafodd Theatr Felinfach
gadarnhad eu bod nhw wedi llwyddo i gael cyllid ‒ yn dilyn cais i gronfa
Llwyddo’n Lleol- Arfor – i gynnig profiad gwaith ar
leoliad. Dyma gyfle pwrpasol i unigolyn gael profiad o wahanol elfennau
cynyrchiadau creadigol. Cyfeiriwyd at y lleihad yng nghyllid Cyngor Celfyddydau Cymru o 2.5% i bob
grant, yn dilyn adolygiad, a hefyd at Ddatblygu Adnoddau Theatr Felinfach a Staffio, fel y nodwyd yn yr adroddiad. Codwyd y prif bwyntiau canlynol yn ystod y trafodaethau: · Gwnaeth yr
Aelodau ganmol pawb yn Theatr Felinfach am eu
hymroddiad a’u llwyddiant wrth arwain ar y celfyddydau creadigol, ac roedd yn
braf gweld rhaglen lawn o ddigwyddiadau unwaith eto yn dilyn pandemig COVID-19.
· Er bod Cyngor
Celfyddydau Cymru wedi lleihau cyllid grantiau, nid oedd yr effaith ar Theatr Felinfach mor fawr ag yr ydoedd i eraill yn y portffolio. · Yn dilyn
cyfarfod ar 05/03/24 gyda chynrychiolwyr Llywodraeth Cymru a Chyngor
Celfyddydau Cymru, y bwriad oedd cyflwyno adroddiad a chynllun i wella adnoddau’r Theatr. CYTUNWYD i dderbyn yr adroddiad fel cofnod o weithgaredd Theatr Felinfach a’i nod o hybu’r defnydd o’r Gymraeg a’i
diwylliant drwy raglenni cyfranogi celfyddydol. |
|
Adroddiad Blynyddol Cered – Menter Iaith Ceredigion Cofnodion: Rhoddwyd cyflwyniad i’r Pwyllgor yn amlinellu’r canlynol: · Nod Cered · Cyfraniad
Strategol · Cyllid · Strwythur a
Staffio · Partneriaid · Targedau
2024-25 · Themâu ac
Uchafbwyntiau (Plant, Pobl Ifanc, Y Gymuned, Dysgwyr a Seilwaith) · Crynodeb Tynnwyd sylw at y ffaith fod cymryd rhan yn Ras yr Iaith yn drwm ar
adnoddau a bod rhan fawr o gyllideb Cered yn mynd
tuag at ei chefnogi. Codwyd hyn gyda Llywodraeth Cymru ac er ei bod eisiau i
awdurdodau lleol ei chefnogi, dywedodd Aled Richards yn ddiweddar bod hynny’n
ddewisol i bob awdurdod lleol. Gan nad oedd Ras yr Iaith yn dathlu unrhyw beth
yn benodol ac nad oedd dyddiad penodol iddi, ystyrir yn ofalus p’un ai i gymryd
rhan yn y digwyddiad nesaf oherwydd roedd hi’n hanfodol fod cyllid yn cael ei
ddefnyddio yn y ffordd fwyaf effeithiol. CYTUNWYD i dderbyn yr adroddiad blynyddol fel cofnod o waith Cered yn ystod y cyfnod dan sylw ac yn nodi gwaith y Fenter
wrth hyrwyddo a datblygu defnydd y Gymraeg yng Ngheredigion. |
|
Hybu hyder a hyrwyddo'r Gymraeg a Chymreictod yn y gweithle Cofnodion: Esboniodd y
Swyddog Polisi Iaith mai un o’i dyletswyddau oedd trefnu gweithgareddau er mwyn
hybu a hyrwyddo arloesedd a gwelliant parhaus fel
safbwynt o gynyddu’r Gymraeg yn y gweithle. Gall gynnwys gweithgareddau arferol
i godi hyder cydweithwyr i ddefnyddio’r Gymraeg. Ym mis Ionawr creuwyd cylchlythyr electronig i ddathlu Diwrnod Santes
Dwynwen ac agorwyd y linc 352 o weithiau. Yn dilyn
trafodaeth gyda Steffan Rees, Arweinydd Tîm Cered a
Huw Owen, Swyddog Hyfforddi Cymraeg Gwaith, datblygwyd cylchlythyr electronig
misol o’r enw GWENA ‘Mae’n ddydd Gwener’. Bydd yn cael ei gyhoeddi ar
CERINET yn unig ar ddydd cyntaf bob mis, gyda’r cylchlythyr cyntaf wedi’i
gyhoeddi ar 1 Mawrth 2024. Bydd y cylchlythyr gobeithio yn ffordd o hyrwyddo’r
Gymraeg o fewn y gweithle ac yn fodd i’r gweithwyr oedd yn Dysgu Cymraeg gyda
Huw ymarfer ei sgiliau gwrando, darllen ac ysgrifennu Cymraeg. Bydd adolygiad
o’r cylchlythyr o fewn 4/5 mis drwy holiadur byr. Prif nod y
cylchlythyr oedd hyrwyddo’r Gymraeg a Chymreictod
mewn amrywiaeth o ffyrdd drwy hybu gweithgareddau CERED – gigs/digwyddiadau
amrywiol a.y.y.b gan sicrhau linc rhwng y tiwtor, y
dysgwyr, siaradwyr llai hyderus, Cymry Cymraeg gweithle Cyngor Sir Ceredigion,
CERED a’r Swyddog Polisi Iaith. Dywedodd y Cadeirydd ei bod yn gobeithio y byddai'r fideos ar sut i ynganu
geiriau Cymraeg o fudd i bawb. Anogwyd yr aelodau i gymryd sylw o'r cylchlythyr
electronig. CYTUNWYD i nodi’r adroddiad ac i barhau i ddatblygu ac esblygu hwn gan
werthuso’r adnodd mewn 4 i 5 mis. |
|
Blaenraglen Waith Cofnodion: Awgrymwyd yr eitemau canlynol gan Aelodau'r
Pwyllgor: ·
Strategaeth Hybu’r Iaith
Gymraeg Drafft 2024-2029 (Mehefin 2024) ·
Cyflwyniad ar Fframwaith ALTE +
Cymraeg yn y gweithle (Mehefin 2024) ·
Adroddiad ar gyfrifon Cyfryngau
Cymdeithasol Ceredigion (Tachwedd 2024) · Diweddariad
Polisi Enwi a Rhifo Strydoedd (Tachwedd 2024) · Diweddariad ar Hybu hyder a hyrwyddo'r Gymraeg a Chymreictod
yn y gweithle (Tachwedd 2024) |
|
Unrhyw fater arall y penderfyna’r Cadeirydd fod arno angen sylw brys gan y Pwyllgor Cofnodion: Ychwanegodd y
Cadeirydd bod y Cynghorydd Keith Evans wedi mynegi pryder hefyd ei bod hi’n
anodd nodi cyfeiriadau Cymraeg gyda’r Post Brenhinol gan arwain at anhawster
wrth ddefnyddio cyfeiriadau ar-lein. Gan fod hyn yn cael ei ystyried yn fater
cenedlaethol, cytunodd y Swyddog Polisi Iaith i gyfeirio’r mater hwn i
Gomisiynydd y Gymraeg. · Holodd y
Cynghorydd Gwyn Wigley Evans a oedd digon o gymorth yn cael ei ddarparu i
aelodau staff yr awdurdod lleol er mwyn iddynt ddysgu Cymraeg, a sut y gellid
eu hannog i ddefnyddio'r iaith yn y gweithle. Awgrymodd y
Cadeirydd y gellid ystyried y mater hwn yn y cyfarfod nesaf ac y gellid gofyn
i'r swyddogion perthnasol roi diweddariad ar y sefyllfa. |