Eitem Agenda

Gadawodd y Cynghorwyr Bryan Davies a Rhodri Evans y cyfarfod drwy gydol y drafodaeth ar yr eitem ganlynol.

Croesawodd y Cadeirydd Katherine Barnes, bargyfreithiwr i'r cyfarfod.

Cyflwynodd y Cynghorydd Alun Williams, Dirprwy Arweinydd y Cyngor yr adroddiad i'r Cyngor yn amlinellu'r gweithdrefnau a'r prosesau hyd yma. Nododd y gwrthdaro posibl rhwng Cyngor Sir Ceredigion fel y tirfeddiannwr, ac fel yr Awdurdod Cofrestru, gan ddatgan bod rolau Swyddogion wedi'u terfynu'n glir mewn perthynas â'r uchod, a phenderfyniad blaenorol gan y Cyngor i benodi Bargyfreithiwr allanol i ystyried y cais.  Nododd hefyd fod y cyngor annibynnol a dderbyniwyd gan y Bargyfreithiwr allanol Katherine Barnes wedi argymell y dylid gwrthod y cais am statws Maes Pentref gan fod yr amddiffyniad anghydnawsedd statudol yn cael ei wneud.

Darparodd esboniad o'r opsiynau posibl a oedd yn agored i'r Aelodau, gan nodi mai mater o gyfraith yn hytrach na barn neu gredoau oedd hyn, a chan nodi bod yr adroddiad i'w ystyried yn ymwneud yn unig â statws Maes Pentref a mater anghydnawsedd statudol.

Gofynnodd yr Aelodau i'r Bargyfreithiwr a oedd unrhyw gyfamodau wedi'u cynnwys yn y dogfennau trawsgludo a oedd yn cadarnhau bod y tir wedi'i nodi at ddibenion addysgol. Cadarnhaodd Katherine Barnes nad oedd penderfyniad pendant gan y Cyngor yn nodi bod y tir wedi'i gaffael at ddibenion addysgol; fodd bynnag, mae hyn yn cael ei gasglu yn y dogfennau a oedd yn cynnwys y trawsgludiad ar gyfer pryd y prynwyd y tir yn wreiddiol a oedd yn cyfeirio at y safle arfaethedig ar gyfer ysgol newydd a nododd penderfyniad diweddar gan y Goruchaf Lys ei bod yn briodol casglu o'r dystiolaeth ar yr amod bod y tir yn cael ei brynu at ddibenion addysgol ac nid oedd tystiolaeth arall yma i awgrymu bod y tir wedi ei gaffael ar gyfer unrhyw beth heblaw dibenion addysgol.

Gofynnodd yr Aelodau a fyddai hyn yn cael ei drafod pe bai'r gofyniad bellach yn cael ei ddiswyddo. Dywedodd Katherine Barnes mai'r cwestiynau i'w hystyried oedd beth oedd y tir a gafaelwyd ar ei gyfer ac a yw'n parhau i gael ei gynnal at y diben hwnnw. Dywedodd Katherine Barnes fod defnydd gwirioneddol o'r tir yn amherthnasol, y mater oedd sut mae'r tir wedi'i ddal yn gyfreithlon. Dywedodd Katherine Barnes fod Awdurdodau Lleol yn sefydliad statudol ac yn gorfod gweithredu o fewn y pwerau statudol a roddir iddynt. Cadarnhawyd y byddai'n rhaid gwneud penderfyniad ffurfiol i ail-briodoli’r tir, felly byddai'r statws gwreiddiol yn parhau i fod beth bynnag fo'i ddefnydd neu unrhyw gynigion i'w defnyddio yn y dyfodol. Dywedodd Katherine Barnes, hyd yn oed os nad yw'r tir yn cael ei ddefnyddio at ddibenion addysgol, ac mae'n cael ei dderbyn yma nad ydyw, bod y tir yn cael ei ddal yn gyfreithiol at ddibenion addysgol. Cadarnhaodd Katherine Barnes y gellid ailfeddiannu yfory trwy broses gyfreithiol ond ni ellid defnyddio hyn yn ôl-weithredol mewn perthynas â chais am statws Village Green.  Byddai hyn yn golygu y byddai angen i'r 20 mlynedd o ddefnydd hamdden ddechrau eto o'r dyddiad hwnnw.

Gofynnodd yr Aelodau a ellid ystyried cynnwys y tir hwn o fewn y Cynllun Datblygu Lleol fel cydnabyddiaeth o newid defnydd, ac a fyddai angen ailfeddiannu cyn rhoi caniatâd cynllunio. Cadarnhaodd Katherine Barnes fod ailfeddiannu yn broses gyfreithiol benodol iawn, felly ni fyddai cynnwys y Cynllun Datblygu Lleol yn newid hyn. Pe bai'r Cyngor yn rhoi caniatâd cynllunio mewn perthynas â'r tir - o ystyried bod y tir yn cael ei ddal at ddibenion addysgol ar hyn o bryd - ni fyddai'n atal rhoi caniatâd cynllunio ar waith, fodd bynnag, er mwyn gweithredu'r caniatâd yn gyfreithlon, byddai angen i'r Cyngor wneud penderfyniad ffurfiol i'r tir gael ei ail-briodoli ar gyfer y defnydd hwnnw.

Gofynnodd yr aelodau a ddylid bod wedi gwneud cais i ailfeddiannu ar gaffael y tir yn 1965.  Nododd Katherine Barnes nad oedd Cyngor Sir Ceredigion yn berchen ar y tir cyn 1965, felly ni fyddai hyn yn berthnasol. Gofynnodd yr Aelodau a ddylid bod wedi ailfeddiannu mewn perthynas â throsglwyddo tir ar gyfer datblygu  cartref gofal preswyl Hafan y Waun.  Cadarnhaodd Katherine Barnes ei bod yn ymddangos bod hyn yn afreolaidd, ond nid yw'r tir hwn yn gorgyffwrdd â chais Maes Pentref. Gofynnodd yr Aelodau a fyddai trigolion yn parhau i gael mynediad i'r tir pe bai'r Cyngor yn penderfynu mabwysiadu argymhelliad y cynghorydd allanol.  Cadarnhaodd Katherine Barnes, oni bai bod cofrestru'n cael ei wneud, nad oes hawl ar gyfer defnydd y cyhoedd.

Amlygodd sawl Aelod eu pryderon ynghylch mynediad at breswylwyr a defnydd posibl yn y dyfodol.  Cadarnhaodd Eifion Evans, Prif Weithredwr mai pwrpas y drafodaeth heddiw oedd ystyried argymhelliad y cynghorydd allanol mewn perthynas â statws Village Green, a bod trafodaethau yn ymwneud â defnyddio'r tir yn y dyfodol yn fater i'r Aelodau benderfynu mewn cyfarfodydd pwyllgor priodol pellach.  Nodwyd hefyd y byddai Aelodau'r Gweithgor Cyfansoddiad Trawsbleidiol yn adolygu'r Cyfansoddiad mewn perthynas ag ailfeddiannu tir.

Gofynnodd yr Aelodau a fu deialog agored gyda thrigolion ynghylch eu cais am statws Village Green, a nodwyd oherwydd gwrthdaro buddiannau mewn perthynas â'r mater hwn, bod rolau tirfeddiannwr ac Awdurdod Cofrestru wedi cael eu rhannu rhwng swyddogion, ac y byddai unrhyw drafodaeth gan Swyddogion gyda'r ymgeisydd wedi effeithio ar y broses gyfreithiol a oedd yn cael ei dilyn.

Yn dilyn trafodaeth PENDERFYNWYD Mabwysiadu'r argymhelliad a wnaed ar 26 Hydref 2023 yn seiliedig ar adroddiad yr Asesydd Annibynnol h.y. Bod y Cyngor (sy'n gweithredu fel yr Awdurdod Cofrestru) yn canfod bod athrawiaeth anghydnawsedd statudol yn atal cofrestru'r Tir fel Maes Pentref ac yn unol â hynny mae'r Cyngor yn gwrthod y Cais i gofrestru'r Tir fel Maes Pentref.