Eitem Agenda

Rhoddodd y Cynghorydd Keith Henson (Aelod Cabinet ar gyfer Priffyrdd a Gwasanaethau Amgylcheddol a Rheoli Carbon) drosolwg o’r cyfarfod a gynhaliwyd ar 21 Mawrth 2023, gan gynnwys y materion allweddol a drafodwyd, y pwyntiau gweithredu a’r cynnydd hyd yma.

Ers y cyfarfod ar 21 Mawrth 2023, roedd rhagor o wybodaeth ar gael oedd yn tystio nid yn unig i’r gwelliant ym mherfformiad y gwasanaeth o safbwynt casglu gwastraff dros y 9 mis diwethaf ond oedd hefyd yn darparu gwybodaeth am berfformiad rhagorol y gwasanaeth yn genedlaethol a hynny drwy ddadansoddi data yn wrthrychol. Darparwyd trosolwg o’r data ar ailddefnyddio, ailgylchu a chompostio gwastraff trefol ar gyfer 2022-23 a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru (LlC) ac o Adroddiad Blynyddol ar Ddata Cyllid Gwastraff, ynghyd ag adroddiad cryno ar ffurf ddrafft gan Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru. Ar lefel Ceredigion, roedd y gwasanaeth wedi pennu cyfres o fesurau perfformiad er mwyn mesur a monitro’r gwasanaeth roedd yn ei ddarparu i'w drigolion, gyda’r nod o sicrhau bod dros 90% o'r llwybrau yn cael eu cyflenwi ar y diwrnod casglu rheolaidd, a 95% yn cael eu cyflenwi yn ystod yr wythnos gasglu reolaidd.

Rhoddodd Rhodri Llwyd, Swyddog Arweiniol Corfforaethol, Priffyrdd a Gwasanaethau Amgylcheddol gyflwyniad i'r Pwyllgor yn amlinellu'r canlynol:

·       Aflonyddwch 22-23

·       Prif Faterion i’w Ystyried

·       Opsiynau Posibl Am Y Dyfodol

·       Gweithredoedd

·       Sefyllfa Bresennol (Perfformiad Ailgylchu, Ffigurau Ailgylchu CSC 23/24 ac Adroddiadau CLlLC 21/22)

·       Pwyntiai eraill i’w nodi

Cafodd yr aelodau gyfle i ofyn cwestiynau a gafodd eu hateb gan Rhodri Llwyd a’r Cynghorydd Keith Henson. Dyma'r prif bwyntiau a godwyd:

·       O ran yr Adolygiad o Safleoedd Gwastraff Cartref (SGC), roedd opsiynau'n cael eu harchwilio a byddai'r manylion yn cael eu rhannu â'r Aelodau yn unol â hynny. Nodwyd bod gan Gyngor Sir Ceredigion (CSC) fwy o ddarpariaeth o SGC y pen nag unrhyw Awdurdod Lleol (ALl) arall ledled Cymru. Er gwaethaf pryderon y byddai cau un o'r SGC yn arwain at fwy o dipio anghyfreithlon, mae tystiolaeth o Awdurdodau Lleol eraill yn awgrymu nad yw hyn yn wir.

·       Roedd y gostyngiad yn y cyfraddau ailgylchu yn 23/24 o 75.91% yn chwarter 1 i 70.47% yn chwarter 3 o ganlyniad i ostyngiad yn y broses o ailgylchu sgubo priffyrdd yn chwarter 3. Ar hyn o bryd roedd gan CSC 3 ysgubwr priffyrdd a oedd ar y rhaglen i'w newid.

·       O ran adolygu contractau staff gweithrediadol, trefnwyd cyfarfod gyda'r gwasanaeth Pobl a Threfniadaeth i drafod y ffordd ymlaen a pha un ai fod angen trafodaethau pellach.

·       Yn dilyn cymeradwyo'r uchafswm o 3 bag du o wastraff gweddilliol y cartref fesul casgliad pob 3 wythnos, codwyd pryderon ynghylch ymarferoldeb ac effaith y penderfyniad hwn ar breswylwyr (e.e. Tai Aml-feddiannol). Roedd trafodaethau'n parhau ynghylch y newidiadau a byddai gwersi'n cael eu dysgu o Awdurdodau Lleol eraill ledled Cymru a oedd eisoes wedi gweithredu hyn. Byddai Strategaeth Gyfathrebu yn cael ei datblygu i rannu gwybodaeth gydag Aelodau Etholedig a'r cyhoedd.

·       Ystyriwyd bod addysgu'r cyhoedd am bwysigrwydd ailgylchu yn allweddol, wrth i ddata awgrymu bod dros 50% o wastraff mewn bagiau du naill ai'n fwyd neu'n gallu cael ei ailgylchu. Yn ogystal â hyn, mae’n fwy cost-effeithiol i ailgylchu gwastraff a bwyd o'i gymharu â gwaredu gwastraff gweddilliol.

·       Dywedodd yr Aelodau fod dod â chasgliadau ymlaen i ddydd Sadwrn cyn Dydd Llun Gŵyl y Banc yn effeithiol iawn a dylid canmol y Gwasanaeth am hyn. Roedd costau staff ar ddydd Sadwrn ac ar Ŵyl y Banc yn cynnwys taliadau goramser.

·       Roedd y fflyd bresennol tua 5 mlwydd oed, a'r bwriad oedd ei newid yn y 2-3 blynedd nesaf. Byddai anghenion y fflyd newydd yn dibynnu ar y Strategaeth Casglu Gwastraff a byddai ystyriaeth yn cael ei rhoi i gerbydau trydan/hydrogen; Fodd bynnag, byddai'r newid hwn yn amodol ar gyllideb. 

·       Roedd datrysiadau digidol yn cael eu harchwilio er mwyn adnabod cynhyrchwyr gwastraff masnachol. O 6 Ebrill 2024, bydd yn ofynnol yn ôl y gyfraith i fusnesau sortio’u gwastraff i'w ailgylchu. Yn ddiweddar, roedd Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC) wedi cyflogi 8 swyddog ledled Cymru i fonitro a chymryd camau gorfodi lle bo angen a byddai swyddogion o CSC a CNC yn cydweithio i addysgu busnesau am y newidiadau.

·       Derbyniwyd cadarnhad bod gwastraff ailgylchu'r ALl yn cael ei gludo i Gyfleuster Adfer Deunydd yng Ngogledd Iwerddon, tra bod gwastraff gweddilliol y Cyngor yn cael ei gludo i gyfleusterau 'Energy from Waste' yng Nghymru a Lloegr. 

·       Canmolwyd y gwasanaeth ac yn enwedig y timau rheng flaen am eu gwaith mewn amgylchiadau heriol megis yn ystod y lefel uchel diweddar o absenoldeb staff a oedd yn derbyn sylw, a phroblemau gyda'r fflyd.

Diolchodd Rhodri Llwyd ar ran y Gwasanaeth Casglu Gwastraff i Aelodau'r Pwyllgor am eu cefnogaeth ac roedd yn amlwg bod cyfathrebu a chydweithio yn allweddol, er mwyn sicrhau bod y gwasanaeth gorau yn cael ei ddarparu i drigolion Ceredigion. Anogwyd yr aelodau i roi gwybod am unrhyw broblemau casglu gwastraff drwy CLIC.

Diolchodd y Cynghorydd Keith Henson i bawb a oedd yn bresennol am drafodaeth ddiddorol a oedd yn tynnu sylw at bwysigrwydd a gwaith gwasanaeth a effeithiwyd gan doriadau yn y gyllideb dros y blynyddoedd. 

CYTUNWYD i nodi’r gwasanaeth rhagorol sy’n parhau i gael ei ddarparu yn ogystal â’r cynnydd a wneir gyda’r camau y cytunwyd arnynt o’r blaen.