Eitem Agenda

Cyflwynodd y Cynghorydd Bryan Davies (Arweinydd y Cyngor ac Aelod Cabinet ar gyfer Gwasanaethau Democrataidd, Polisi, Perfformiad a Phobl a Threfniadaeth) yr adroddiad ar ran y Cynghorydd Matthew Vaux. Roedd y Ddeddf Diogelu’r Amgylchedd (Cynhyrchion Plastig Untro) (Cymru) 2023 (“y Ddeddf”) yn cyflwyno Cam 1 o’r gwaharddiad ar fusnesau a sefydliadau yng Nghymru i werthu neu gyflenwi rhai cynhyrchion plastig untro i ddefnyddwyr, a daeth i rym ar 30.10.2023.

Roedd y Ddeddf yn ei gwneud yn drosedd i fusnesau a sefydliadau gyflenwi’r cynhyrchion canlynol:

•        Platiau plastig untro

•        Cytleri plastig untro – fel cyllyll, ffyrc a llwyau

•        Trowyr plastig untro ar gyfer diodydd

•        Cwpanau wedi'u gwneud o rai mathau o bolystyren

•        Cynwysyddion cludfwyd wedi'u gwneud o rai mathau o bolystyren

•        Ffyn plastig ar gyfer balwnau

•        Ffyn cotwm plastig untro

•        Gwellt yfed plastig untro – ar wahân i bobl sydd eu hangen i fwyta ac yfed yn ddiogel ac yn annibynnol

Roedd y gwaharddiad yn effeithio ar fanwerthwyr, gwerthwyr bwyd, siopau cludfwyd a'r diwydiant lletygarwch ac roedd yn berthnasol i gyflenwadau dros y cownter ac ar-lein. Fodd bynnag, roedd nifer o eithriadau, er enghraifft caniateir i fferyllfeydd barhau i ddarparu gwellt plastig mewn achosion lle'r oedd unigolion eu hangen i fwyta ac yfed yn ddiogel ac yn annibynnol. Roedd eithriadau eraill yn gweld ffyn cotwm â choesau plastig yn dal i gael eu defnyddio mewn lleoliadau gofal iechyd a chaniateir cyflenwi llwyau plastig gyda meddyginiaethau hylifol er mwyn mesur dos.

Bydd gwaharddiadau Cam 2 yn dod i rym erbyn Ebrill 2026. Bydd hyn yn effeithio ar y cyflenwad o fagiau siopa plastig untro, caeadau polystyren ar gyfer diodydd a chynwysyddion bwyd a chynhyrchion wedi'u gwneud o fath o blastig a elwir yn blastig ocso-ddiraddadwy.

Rhagwelwyd, fel yn achos cyflwyno’r tâl am fagiau siopa untro rai blynyddoedd yn ôl, y byddai’r gyfraith newydd yn ymwreiddio’n ddidrafferth, gyda chydymffurfiaeth lawn yn cael ei chyflawni.

Cafodd yr aelodau gyfle i ofyn cwestiynau a gafodd eu hateb gan y Swyddogion a’r Cynghorydd Bryan Davies. Dyma'r prif bwyntiau a godwyd:

·       Roedd yr aelodau’n gefnogol i’r ddeddfwriaeth newydd o ystyried yr heriau amgylcheddol ac awgrymon nhw fod addysgu pobl i gael gwared â sbwriel yn gywir yn allweddol. Cydnabuwyd y byddai'r ddeddfwriaeth o bosibl yn arwain at ganlyniadau anfwriadol fel sy'n digwydd yn aml. 

·       Roedd busnesau’n ymwybodol o’r ddeddfwriaeth newydd cyn iddi ddod i rym ac o’r trafodaethau gyda 200-250 o fusnesau hyd yma, nid oedd dim problemau wedi’u nodi. O safbwynt gorfodi, roedd pwyslais yn gyntaf ar addysgu busnesau yn hytrach nag ar gamau cyfreithiol.

·       Cydnabuwyd bod elfen o gost i fusnesau yn sgil cyflwyno’r gwaharddiad, fodd bynnag, roedd llawer o fusnesau wedi mabwysiadu’r dull o weithredu cyn iddo ddod yn gyfraith. Pe bai gan fusnesau blastigau untro gormodol, eu cyfrifoldeb nhw oedd cysylltu â chyflenwyr am ad-daliad neu gael gwared â nhw’n gywir.

·       Codwyd pryderon pe bai’r un dull o weithredu o ran y gwaharddiad ar blastig untro yn cael ei gymhwyso i amaethyddiaeth, y byddai’n achosi anawsterau i ffermwyr. Nodwyd ei bod yn ofynnol i ffermwyr ailgylchu plastig a rhoi tystiolaeth o hyn, fodd bynnag, nid oedd busnesau fel gwerthwyr bwyd yn gallu olrhain ble roedd plastig yn cael ei waredu ar ôl ei roi i gwsmer.

·       Tynnwyd sylw at y ffaith bod y Cyngor, mewn cyfarfod o’r Cyngor Llawn ar 22.02.2018, wedi cefnogi’n unfrydol gynnig i leihau’r defnydd o blastig ac i gefnogi mentrau lleihau plastig yng Ngheredigion ac i gefnogi hyn, crëwyd Grŵp Gorchwyl a Gorffen Aelodau.

Yn dilyn cwestiynau gan Aelodau’r Pwyllgor, cytunwyd i nodi cynnwys yr adroddiad.