Eitem Agenda

Cyflwynodd y Cynghorydd Bryan Davies (Arweinydd y Cyngor ac Aelod Cabinet ar gyfer Gwasanaethau Democrataidd, Polisi, Perfformiad a Phobl a Threfniadaeth) yr adroddiad ar ran y Cynghorydd Matthew Vaux (Aelod y Cabinet ar gyfer Partneriaethau, Gwasanaethau Tai, Cyfreithiol a Llywodraethu a Diogelu’r Cyhoedd). Roedd rheolaethau rheoleiddiol ar gyfer bwyd a bwyd anifeiliaid yn hanfodol ar gyfer sicrhau diogelwch bwyd a dilysrwydd y gadwyn fwyd o'r fferm i'r fforc. Roedd yn bwysig bod rheolaethau rheoleiddiol yn cael eu cymhwyso'n gyson ar draws y DU gyfan er mwyn sicrhau nad oedd unrhyw fethiant mewn safonau yn y gadwyn fwyd a allai effeithio ar ddilysrwydd a hyder defnyddwyr yn y bwyd roeddent yn ei fwyta. Roedd dilysrwydd y gadwyn fwyd anifeiliaid yn hanfodol nid yn unig i les anifeiliaid, ond hefyd er mwyn osgoi unrhyw weddillion niweidiol mewn bwyd anifeiliaid a allai effeithio ar unrhyw anifail oedd yn mynd i mewn i'r gadwyn fwyd ddynol.

Roedd Asiantaeth Safonau Bwyd (ASB) yn cyhoeddi Codau Ymarfer oedd yn rheoleiddio sut oedd Awdurdodau Lleol yn darparu eu gwasanaethau bwyd a bwyd anifeiliaid. Roedd y rhain yn ei gwneud yn ofynnol i bob Awdurdod Lleol gael digon o adnoddau i archwilio busnesau bwyd a bwyd anifeiliaid yn rheolaidd yn ôl y risg i iechyd a achoswyd ganddynt. Roedd yn ofynnol i'r Awdurdod gynhyrchu Cynllun Gwasanaeth i ddangos sut y caiff y gofynion bwyd a bwyd anifeiliaid eu cyflawni a sut ddarparwyd adnoddau digonol bob blwyddyn. Roedd hyn yn cynnwys gofyniad i'r Cynllun Gwasanaeth fynd trwy'r broses ddemocrataidd.

Roedd y Cynllun Gwasanaeth yn rhoi amlinelliad o'r gofynion arolygu bwyd a bwyd anifeiliaid ar gyfer 2023/2024. Roedd y flwyddyn hon yn cynrychioli newid sylweddol i arolygiadau "deuol", lle roedd hylendid bwyd a safonau bwyd yn cael eu cyfuno mewn un arolygiad. Roedd Swyddogion Diogelu'r Cyhoedd wedi ymgymryd â hyfforddiant ac asesiad sylweddol i fod yn gymwys i gynnal yr arolygiadau deuol hyn yn unol â safonau Codau Ymarfer yr ASB. Canlyniad dymunol arolygiadau deuol yw ei fod yn lleihau'r baich arolygu ar fusnesau bwyd ac yn cynyddu effeithlonrwydd i'r Awdurdod o ran osgoi dau ymweliad ar wahân. Roedd adolygiad o adnoddau yn y Cynllun Gwasanaeth wedi canfod, gyda'r cyllid ychwanegol, y dylai'r gwasanaeth fod ag adnoddau digonol i gyflawni'r rhaglen bwyd a bwyd anifeiliaid y flwyddyn hon. Fodd bynnag, roedd hyn yn dibynnu ar allu Swyddogion Diogelu'r Cyhoedd i gyflawni eu dyraniad arolygu. Gallai galwadau eraill ar y gwasanaeth a salwch ac ati effeithio ar eu gallu i gwblhau'r rhaglen. Roedd yn ofynnol i'r swyddogion hyn weithio ar draws maes cyfan Diogelu'r Cyhoedd, felly gallai unrhyw flaenoriaethau iechyd y cyhoedd oedd yn gwrthdaro gael effaith andwyol.

Rhoddodd Carwen Evans, Rheolwr Corfforaethol: Diogelu’r Cyhoedd drosolwg o'r Cynllun Gwasanaeth Bwyd a Bwyd Anifeiliaid a'r heriau presennol ac yn y dyfodol wrth ddarparu'r gwasanaeth statudol. Roedd gorfodi cyfraith bwyd yn swyddogaeth a rhannwyd ac fe'i cyflawnwyd gan swyddogion y timau Iechyd yr Amgylchedd a Safonau Masnach, a gydnabyddwyd ar y cyd o fewn yr Awdurdod fel "Diogelu'r Cyhoedd". Ymgymerwyd ag ystod o swyddogaethau gan y Gwasanaeth Bwyd a Bwyd Anifeiliaid megis cofrestru safleoedd bwyd, gweithgareddau gorfodi ac ymchwilio i achosion a amheuir ac achosion a gadarnhawyd o glefydau trosglwyddadwy.

Cyflwynwyd y wybodaeth ganlynol: 

·       Roedd y galw ar y gwasanaeth bwyd a bwyd anifeiliaid yn amrywio o flwyddyn i flwyddyn wrth i safleoedd agor a chau.

·       Ar 31.08.2023, roedd 1210 o fusnesau bwyd cofrestredig yn bodoli yng Ngheredigion a chymeradwywyd 19 o safleoedd o dan Reoliad EC Rhif 853/2004 ac ar 01.04.2023, roedd 1380 o fusnesau bwyd anifeiliaid yn destun rheolaethau rheoleiddiol yng Ngheredigion.

·       Cyfanswm nifer yr arolygiadau hylendid bwyd wedi’u rhaglennu o safleoedd risg uchel a dargedwyd i’w cynnal yn ystod 2023/24 oedd 252.

·       Tua 80 o ailymweliadau â safleoedd nad ydynt yn cydymffurfio’n fras a 50 cais am ailarolygiad o dan y CSHB (arolygiadau heb eu rhaglennu).

·       Dechreuodd 10-12 o fusnesau newydd fasnachu yng Ngheredigion bob mis. Rhaid i sefydliadau bwyd newydd a ddaeth i sylw'r Awdurdod Bwyd am y tro cyntaf fod yn destun arolygiad cychwynnol o safbwynt hylendid bwyd a safonau bwyd o fewn 28 diwrnod i gofrestru gyda'r Awdurdod. Ym mis Awst 2023, roedd ôl-groniad o 155 o safleoedd yn aros am arolygiad hylendid bwyd ac roedd 328 o safleoedd yn aros am arolygiad safonau bwyd. Roedd arbenigwr bwyd wedi'i gontractio i gefnogi'r gwaith hwn.

·       Roedd 188 o safleoedd i fod i gael ymyriadau bwyd anifeiliaid yn 2023/24 a chafodd hyn ei ariannu gan yr ASB.

Esboniodd Carwen Evans fod adnoddau digonol i gyflawni’r swyddogaeth statudol ar gyfer 2023/24 ar yr amod nad oedd dim argyfyngau na gwaith ymchwilio mawr. O ran 2024/25, o ystyried y cynnydd sylweddol mewn arolygiadau sydd i fod i ddigwydd, efallai y bydd angen i’r gwasanaeth ofyn am gyllid ychwanegol i gontractwyr i gefnogi’r gwaith.

Cafodd yr aelodau gyfle i ofyn cwestiynau a gafodd eu hateb gan y Swyddogion a’r Cynghorydd Bryan Davies. Dyma'r prif bwyntiau a godwyd:

·       Gan fod ffermwyr dan bwysau sylweddol, awgrymwyd y dylid cael mwy o gydweithio rhwng cyrff fel yr awdurdod lleol, DEFRA a’r Cynllun Gwarant Fferm Da Byw. Nodwyd nad oedd yr arolygiad gan yr awdurdod lleol (fel y corff gorfodi) mor helaeth ar gyfer ffermwyr a oedd yn aelodau o gynlluniau achrededig megis y Cynllun Gwarant Fferm Da Byw, gan eu bod eisoes yn destun gwiriadau.

·       Adenillwyd costau’n llawn i’r awdurdod lleol pan gynhaliodd arolygiadau bwyd anifeiliaid fel rhan o’r rhaglen arolygu hylendid rhanbarthol.

·       Os oedd gan yr awdurdod lleol brinder swyddogion i wneud y gwaith, roedd awdurdodau lleol cyfagos yn gallu rhoi cymorth, yn enwedig gyda bwyd anifeiliaid, ond nid oedd hyn wedi bod yn ofynnol eto.

·       Roedd yn ofynnol i bob busnes a oedd yn paratoi ac yn gwerthu bwyd gofrestru gyda'r awdurdod lleol cyn gwneud hynny, fodd bynnag, nid oedd hyn bob amser yn wir.

Yn dilyn cwestiynau gan Aelodau’r Pwyllgor, cytunwyd i dderbyn yr adroddiad ac argymell i'r Cabinet bod Cynllun Gwasanaeth Bwyd a Bwyd Anifeiliaid 2023-24 yn cael ei gymeradwyo.