Eitem Agenda

Cynigydd:              Cynghorydd Meirion Davies

Eilydd:                   Cynghorydd Paul Hinge

Noda’r Cyngor:

O ystyried yr argyfwng sy'n wynebu'r rhwydwaith bysiau gwledig yng Ngheredigion a Chymru wledig, mae Cyngor Ceredigion yn annog Llywodraeth Cymru i sefydlu tasglu trafnidiaeth wledig er mwyn mynd i'r afael â'r mater hwn ar frys.

Rydym yn cydnabod nad yw trigolion ac ymwelwyr wedi dychwelyd i drafnidiaeth gyhoeddus ar ôl Covid, yn y niferoedd y byddem yn ei ddisgwyl. Fodd bynnag, o ganlyniad i dynnu llawer o lwybrau bysiau gwledig yn ôl oherwydd fforddiadwyedd, mae ein cymunedau'n cael eu hynysu’n gynyddol rhag cael mynediad at wasanaethau cyhoeddus a chymdeithasu gyda ffrindiau a theulu.

Mae tynnu llawer o lwybrau bysiau gwledig yn gwaethygu tlodi gwledig lle mae'r effaith i'w deimlo fwyaf mawr. Mae gan oedolion sy'n agored i niwed, gan gynnwys pobl hŷn, a'r rhai sydd heb drafnidiaeth yr hawl i gael mynediad at drafnidiaeth gyhoeddus yn eu cymunedau.

Mae Cyngor Ceredigion yn cefnogi ffocws Llywodraeth Cymru ar fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd. Eto, drwy ofyn i drigolion symud o geir i drafnidiaeth gyhoeddus, mae angen buddsoddi a'r cymhorthdal cysylltiedig ar gyfer isadeiledd trafnidiaeth wledig.

Rhaid i drafnidiaeth wledig gael ei drin yn gyfartal â'n trefi a'n dinasoedd mwy os ydym am fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd o ddifri, ac atal cymunedau gwledig rhag cael eu hynysu ymhellach.

Felly, mae'r Cyngor yn nodi:

1.    Bod Cyngor Ceredigion yn gofyn i Lywodraeth Cymru gydnabod bod angen buddsoddi mewn trafnidiaeth mewn cymunedau gwledig, a’i sybsideiddio yn unol â hynny.

2.    Bod trafnidiaeth gyhoeddus mewn cymunedau gwledig fel y rhai yng Ngheredigion, sydd wedi cael eu heffeithio'n andwyol gan danariannu trafnidiaeth gyhoeddus gan Lywodraeth Cymru, yn gofyn am gydraddoldeb mynediad tebyg i gymunedau mwy.

3.    Bod tasglu trafnidiaeth wledig yn cael ei sefydlu ar unwaith gan Lywodraeth Cymru ac ar y cyd â rhanddeiliaid allweddol fel Cyngor Ceredigion, i fynd i'r afael â mater trafnidiaeth wledig.

Cynigydd:     Y Cynghorydd Meirion Davies

Eilydd: Y Cynghorydd Paul Hinge

O ystyried yr argyfwng sy'n wynebu'r rhwydwaith bysiau gwledig yng Ngheredigion a Chymru wledig, mae Cyngor Ceredigion yn annog Llywodraeth Cymru i sefydlu tasglu trafnidiaeth wledig er mwyn mynd i'r afael â'r mater hwn ar frys.

Rydym yn cydnabod nad yw trigolion ac ymwelwyr wedi dychwelyd i drafnidiaeth gyhoeddus ar ôl Covid, yn y niferoedd y byddem yn eu disgwyl.  Fodd bynnag, o ganlyniad i ddileu llawer o lwybrau bysiau gwledig oherwydd fforddiadwyedd, mae ein cymunedau'n cael eu hynysu’n gynyddol rhag cael gafael ar wasanaethau cyhoeddus a chymdeithasu gyda ffrindiau a theulu.

Mae dileu llawer o lwybrau bysiau gwledig yn gwaethygu tlodi gwledig lle y teimlir yr effaith fwyaf. Mae gan oedolion sy'n agored i niwed, gan gynnwys pobl hŷn, a'r rheini sydd heb drafnidiaeth yr hawl i gael gafael ar drafnidiaeth gyhoeddus yn eu cymunedau.

Mae Cyngor Ceredigion yn cefnogi ffocws Llywodraeth Cymru ar fynd i'r afael ag argyfwng yr hinsawdd.  Ac eto, drwy ofyn i drigolion symud o geir i drafnidiaeth gyhoeddus, mae angen buddsoddi a'r cymhorthdal cysylltiedig ar gyfer isadeiledd trafnidiaeth wledig.

Rhaid i drafnidiaeth wledig fod yn gyfartal â'n trefi a'n dinasoedd mwy os ydym am fynd i'r afael ag argyfwng yr hinsawdd o ddifrif, ac atal cymunedau gwledig rhag cael eu hynysu ymhellach.

Felly, mae'r Cyngor yn nodi:

1.   Bod Cyngor Ceredigion yn gofyn i Lywodraeth Cymru gydnabod bod angen buddsoddi mewn trafnidiaeth mewn cymunedau gwledig, a’i sybsideiddio yn unol â hynny.

2.   Bod trafnidiaeth gyhoeddus mewn cymunedau gwledig fel y rhai yng Ngheredigion, sydd wedi’u heffeithio'n andwyol gan danariannu trafnidiaeth gyhoeddus gan Lywodraeth Cymru, yn gofyn am fynediad cyfartal i gymunedau mwy.

3.   Bod tasglu trafnidiaeth wledig yn cael ei sefydlu ar unwaith gan Lywodraeth Cymru ac ar y cyd â rhanddeiliaid allweddol fel Cyngor Ceredigion, i fynd i'r afael â mater trafnidiaeth wledig.

Amlinellodd y Cynghorydd Meirion Davies y sefyllfa ar hyn o bryd gan nodi bod trigolion yn cael eu hynysu gan ddiffyg trafnidiaeth gyhoeddus ac yn methu mynychu apwyntiadau meddygol, siopa a bancio, a bod ganddo bryderon ynglŷn â lles ac iechyd y trigolion hyn.  Roedd yr argyfwng costau byw yn golygu nad oedd pawb yn gallu fforddio rhedeg car, a bod colli gwasanaeth bws dydd Sadwrn a lleihad i wasanaethau eraill yn cael effaith ar ieuenctid ei ward ef a wardiau eraill.  Nododd y dylai Llywodraeth Cymru ariannu gwasanaethau trafnidiaeth oherwydd yr effaith ar y rheini sy'n byw mewn ardaloedd gwledig, ac yn unol â'u pwyslais ar yr amgylchedd.  Nododd ei bryder bod y cynllun Brys ar gyfer y sector Bysiau ar fin dod i ben, a fydd yn cael mwy o effaith ar y rheini sy’n byw mewn ardaloedd gwledig, a bod Ben Lake AS, Elin Jones AS a Jane Dodds AS i gyd wedi nodi eu cefnogaeth iddo barhau.

Canmolodd y Cynghorydd Paul Hinge y Cynghorydd Meirion Davies am ei esboniad o bwysigrwydd trafnidiaeth i Geredigion, a adlewyrchwyd hefyd yn y cyflwyniad gan gynrychiolwyr y Cyngor Ieuenctid yn gynharach yn y dydd.  Nododd y dylai Llywodraeth Cymru fod yn meddwl yn ehangach ac ystyried iechyd a lles cenedlaethau’r dyfodol, ond nid oes dim adnoddau wedi’u rhoi i gyflawni hyn. Galwodd am sefydlu Tasglu Gwledig ar unwaith gan gynnwys rhanddeiliaid allweddol i edrych ar ddosbarthiad priodol cyfoeth a chydraddoldeb â lleoedd eraill yng Nghymru er mwyn mynd i’r afael â phroblem trafnidiaeth wledig.

Nododd y Cynghorydd Bryan Davies ei fod yn cefnogi’r Cynnig yn llawn, a bod trafodaethau’n cael eu cynnal yn rheolaidd gyda Lee Waters AS, y Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd yn Fforwm Gwledig Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru. Nododd fod Lee Waters yn awyddus i sicrhau bod gan bob pentref fynediad at drafnidiaeth, fodd bynnag, diffiniad Llywodraeth Cymru o bentref yw 200 neu ragor o gartrefi, nad yw'n berthnasol i fwyafrif pentrefi Ceredigion.  Yn dilyn COVID, bu newidiadau demograffig gan gynnwys gweithio gartref, gyda llai o bobl yn defnyddio’r gwasanaethau bysiau, sy’n cael effaith ar fusnesau lleol, fodd bynnag mae hyn yn rhywbeth y byddai’n gobeithio ei drafod os caiff y fforwm ei sefydlu.  Nododd hefyd y byddai angen iddynt edrych ar gynllun 10-15 mlynedd, ac nid y sefyllfa ar hyn o bryd yn unig, a byddai angen iddo hefyd ystyried ail-agor y rheilffordd.

Nododd y Cynghorydd Gareth Lloyd yr effaith ganlyniadol ar y Cynllun Datblygu Lleol, oherwydd canllawiau Llywodraeth Cymru yn datgan nad yw cymuned yn gynaliadwy oni bai bod ganddi wasanaeth bws, a fyddai’n golygu na fyddai dim tai newydd yn cael eu hadeiladu oni bai eu bod ar goridor y briffordd drwy'r sir.

Nododd y Cynghorydd Elizabeth Evans ei chefnogaeth lawn, a diolchodd i bawb am y gefnogaeth ar draws y Siambr.

Nododd y Cynghorydd Alun Williams, er mwyn lleihau nifer y ceir ar y ffyrdd, y byddai angen system trafnidiaeth bws ardderchog.  Nododd fod Ceredigion hefyd wedi bod dan anfantais o ran Teithio Llesol gyda dim ond 3 tref yng Ngheredigion yn gymwys ar gyfer y cynllun.  Mae dwy ran o dair o Gymru yn ardaloedd gwledig felly dylai Llywodraeth Cymru fod yn dda am hyn, ac roedd yn gobeithio y byddai’r safbwyntiau hyn yn cael eu hadlewyrchu gan awdurdodau cyfagos oherwydd yr effaith ar yr economi, iechyd a Chymru garbon isel.

Nododd y Cynghorydd Keith Henson ei fod wedi codi’r materion hyn gyda Lee Robinson, Cyfarwyddwr Trafnidiaeth Cymru ar gyfer Gogledd Cymru, fel Cadeirydd Tracc Cymru a’i fod yn aros am ymateb i’w gais am ddata yn ymwneud â hyn.  Nododd hefyd fod yna ddiffyg darparwyr a gyrwyr ac y byddai angen adolygu hyn hefyd. Nododd fod Dolen Teifi hefyd yn darparu gwasanaeth rhagorol, y byddai angen edrych arno yn y tymor hir.

Nododd y Cynghorydd Bryan Davies fod Aelodau wedi cyfarfod â Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda ychydig wythnosau yn ôl ynghylch cynigion i adeiladu ysbyty newydd yn ardal Hendy-gwyn ar Daf a nododd eu bod wedi codi eu pryderon ynghylch hygyrchedd i drigolion Ceredigion oherwydd y diffyg trafnidiaeth gyhoeddus.

Eglurodd y Cynghorydd Gwyn Wigley Evans fod y cyfeiriad a wnaed gan yr Athro Stuart Cole at gysylltiad y rheilffordd yn annhebygol o ddigwydd yn y 30-40 mlynedd nesaf oherwydd rhesymau ariannol, ac y byddai gweithredu 3 bws y dydd i Gaerfyrddin yn llawer rhatach nag adfer y rheilffordd.

Yn dilyn pleidlais, PENDERFYNWYD derbyn y cynnig fel y’i cyflwynwyd.