Eitem Agenda

Croesawyd yr Arweinydd unwaith eto i gyflwyno Adroddiad Hunanasesu

             2021/22. Roedd Rhan 6 o Ddeddf Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru) 2021 yn disodli Mesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2009 gynt ac yn cyflwyno cyfundrefn berfformiad newydd ar gyfer Prif Gynghorau yn seiliedig ar Hunanasesu.

Bwriad y gyfundrefn berfformiad newydd oedd adeiladu a chefnogi diwylliant lle’r oedd cynghorau yn ceisio gwella a gwneud yn well yn barhaus ym mhopeth a wnânt, heb ystyried pa mor dda yr oeddent yn perfformio eisoes. Roedd y Ddeddf yn disgwyl y byddai’r cynghorau bob amser yn ymdrechu i gyflawni mwy a cheisio sicrhau’r canlyniadau gorau i bobl a chymunedau lleol. Un ffordd o wneud hyn oedd herio’r sefyllfa bresennol yn barhaus a gofyn cwestiynau ynghylch sut yr oeddent yn gweithredu.

              Roedd y Ddeddf yn cyflwyno 5 dyletswydd benodol ar gyfer Cynghorau:

                 • Y ddyletswydd i adolygu perfformiad yn barhaus

• Y ddyletswydd i ymgynghori ar berfformiad

• Y ddyletswydd i adrodd ar berfformiad

• Y ddyletswydd i drefnu asesiad o berfformiad gan banel

• Y ddyletswydd i ymateb i adroddiad ar asesiad o berfformiad gan banel

Byddai’r hunanasesiad yn canolbwyntio ar ganlyniadau yn hytrach na phrosesau ac roedd disgwyl i awdurdodau lleol arfer ymagwedd wahanol at asesu eu perfformiad i’r hyn ydoedd cynt. Byddai hyn yn gofyn am fwy o fyfyrio ar yr hunan.

             Ers mis Mai 2022 bu Cyngor Sir Ceredigion yn cynnal rownd gyntaf y broses Hunanasesu ac roedd y Pwyllgor Cydlynu Trosolwg a Chraffu wedi chwarae rhan ganolog ynddi:

• Ar 15 Mehefin 2022 cyflwynwyd y broses Hunanasesu a ddatblygwyd i’w defnyddio yng Ngheredigion i’r Pwyllgor. (roedd dull y Cyngor yn defnyddio set o Brif Lwybrau Ymholi neu gwestiynau allweddol i helpu i ganolbwyntio ar ofynion Deddf Llywodraeth Leol ac Etholiadau).

• Ar 29 Gorffennaf 2022 cynhaliwyd gweithdy gyda’r Pwyllgor i gofnodi canfyddiadau Aelodau ar berfformiad y Cyngor a chyfleoedd i wella fel y gellid cyfrannu’r wybodaeth at y Matrics Hunanasesu. (tabl oedd y Matrics a oedd yn casglu ynghyd yr holl dystiolaeth, heriau’r dyfodol, y gweithredu arfaethedig a’r sgoriau).

• Ar 10 Awst 2022 cynhaliwyd gweithdy arall gyda’r Pwyllgor i adolygu’r sgoriau drafft a’r Matrics Prif Lwybrau Ymholi.

Ers hynny, defnyddiwyd y dystiolaeth a gasglwyd i gynhyrchu Adroddiad Hunanasesu, a oedd i’w weld yn Atodiad 3. Hwn oedd allbwn allweddol y broses Hunanasesu ac roedd yn amlinellu’r modd yr oedd y Cyngor yn perfformio ar hyn o bryd a’r camau yr oedd yn bwriadu eu cymryd wrth symud ymlaen.

              Roedd Adroddiad Hunanasesu 2021/22 yn cyflawni gofynion:

• Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 – wrth osod ein Hamcanion Llesiant Corfforaethol ac adolygu’r cynnydd a wnaed o ran yr amcanion hyn.

• Deddf Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru) 2021 – y ddyletswydd i adolygu perfformiad yn barhaus, i ymgynghori ar berfformiad, i adrodd ar berfformiad, i drefnu asesiad o berfformiad gan banel ac i ymateb i adroddiad ar asesiad o berfformiad gan banel.

Roedd cyfrifoldeb statudol ar y Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio i ystyried yr Adroddiad Hunanasesu a gwneud argymhellion ar y canfyddiadau a’r camau yr oedd y Cyngor yn bwriadu eu cymryd. Ystyriwyd yr Adroddiad yn y cyfarfod ar 27 Medi 2022 a chymeradwywyd yr adroddiad fel y gellid mynd ati i’w gyhoeddi. Ni wnaed argymhellion ffurfiol i newid y casgliadau na’r camau yr oedd y Cyngor yn bwriadu eu cymryd. Fodd bynnag, gofynnwyd am fân newidiadau o ran y fformatio a chodwyd nifer o gwestiynau ar sut y gellid gwella’r trefniadau adrodd yn ystod y rownd nesaf. Cafodd y newidiadau hyn eu gwneud ac roeddent i’w gweld yn Atodiad 3. Ar ôl i’r Pwyllgor Llywodraethu ac Archwilio gymeradwyo’r adroddiad, cafodd y broses o gynhyrchu Adroddiad Hunanasesu 2021/22 ei chwblhau ac ni fyddai modd ei newid rhagor.

               Dywedwyd wrth Aelodau’r Pwyllgor fod disgwyl i’r Adroddiad Hunanasesu fynd gerbron y Cabinet ar 6 Rhagfyr a’r Cyngor ar 15 Rhagfyr, cyn y byddai’n cael ei gyflwyno i’r Gweinidogion, Estyn ac Archwilydd Cyffredinol Cymru a’i gyhoeddi ar y wefan.

                 Yn ystod y drafodaeth, nodwyd y canlynol:

·       Dylid sicrhau bod y buddion cymunedol yn parhau a’u bod yn rhai gwerthfawr.

·       Dylid cefnogi contractwyr lleol i gydweithio ar dendrau ar gyfer contractau        mwy o faint.

·       Awgrymodd yr Aelodau y dylid ymchwilio i’r posibilrwydd o sefydlu gwasanaethau hyd braich.

Yn dilyn trafodaeth, cytunodd Aelodau’r Pwyllgor i dderbyn Adroddiad Hunanasesu 2021/22 gan gynnwys yr Adolygiad Blynyddol o Berfformiad a’r Amcanion Llesiant.