Eitem Agenda

Nododd y Cynghorydd Keith Henson, Aelod Cabinet, mai pwrpas yr adroddiad oedd gofyn i Aelodau’r Pwyllgor gefnogi’r ffordd ymlaen sy’n cael ei chynnig ar gyfer adolygu gwasanaeth gwastraff Cyngor Sir Ceredigion.

Rhoddodd Gerwyn Jones drosolwg o’r Gwasanaethau Rheoli Gwastraff ac amlygodd y ffaith fod gan y gwasanaeth broffil uchel ymhlith y cyhoedd. Darparwyd cefndir y strategaeth flaenorol a’r angen am un newydd er mwyn pennu cyfeiriad y gwasanaeth yn y dyfodol. Cyfeiriwyd at y safleoedd gwastraff cartref, y gorsafoedd trosglwyddo gwastraff, y cyfleusterau sy’n cael eu rhoi ar gontract a’r model casglu gwastraff wrth ymyl y ffordd, fel yr amlinellir yn yr adroddiad. Rhoddwyd esboniad bras o’r gwasanaeth cymysg presennol a weithredwyd yn 2019 ynghyd â’r dull a ffefrir gan Lywodraeth Cymru, sef didoli gwastraff wrth ymyl y ffordd, fel y cyhoeddwyd yng Nglasbrint Casgliadau Llywodraeth Cymru yn 2012. Yn y dyfodol bydd pwysau sylweddol i arbed arian – ar hyn o bryd mae 9 lori fawr (sydd gwerth tua £186,000) a 7 lori lai (sydd gwerth tua £136,000) yn y fflyd a bydd angen eu hadnewyddu mewn 3-4 blynedd. Yn sgil yr amser sy’n rhaid aros i’r cerbydau gyrraedd ar ôl eu harchebu, ynghyd â’r broses hirfaith ar gyfer arfarnu opsiynau, mae’n bwysig ystyried y ffordd strategol ymlaen ar gyfer Ceredigion. Mae angen ystyried cyfleoedd megis y cynnig diweddar i brynu dwy lori 26 tunnell am £155,000 yr un yn hytrach na £272,000 gyda chymorth grantiau’r llywodraeth. Rhoddodd y swyddog drosolwg o gwmpas arfaethedig y gwaith y bydd yr ymgynghorwyr yn ymgymryd ag ef.

Gofynnodd yr Aelodau nifer o gwestiynau ynghylch eu meysydd o ddiddordeb ac atebwyd y rhain yn eu tro gan Gerwyn Jones. Y prif bwyntiau a godwyd oedd y canlynol:

·       Dilynir y prosesau arferol ar gyfer penodi’r ymgynghorwyr annibynnol a fydd yn cyflawni’r gwaith.

·       Bydd angen fflyd newydd o gerbydau erbyn 2027-28 - oherwydd y dechnoleg gymhleth sydd ynghlwm wrth hyn a’r angen i ystyried opsiynau gwahanol, mae’n rhaid dechrau’r gwaith yn fuan.

·       Amlygwyd y pwysau o ran staffio – er bod y tîm bron yn llawn, mae’r gwasanaeth yn rhedeg ar 70% o lefelau staffio oherwydd gwyliau blynyddol, hyfforddiant a salwch. Yn ogystal, nid yw’r Cyngor yn ddiogel rhag y diffyg gyrwyr a thechnegwyr cerbydau nwyddau trwm (HGV) – mae rhaglenni hyfforddi ar gael i ddenu staff. Gan fod y gwasanaeth gwastraff yn flaenoriaeth i’r adran, rhennir aelodau staff sydd mewn rolau eraill ac sy’n meddu ar drwydded yrru cerbydau nwyddau trwm a defnyddir staff asiantaeth yn achlysurol. 

·       Codwyd pryderon bod yr un llwybrau’n cael eu heffeithio gan wyliau’r banc gan fod y mwyafrif ohonynt ar ddydd Llun. Gan nad oedd cytundebau’r staff yn cynnwys gweithio ar wyliau’r banc, awgrymwyd y dylid adolygu cytundebau’r staff ynghyd ag ystyried cynllun wrth gefn fel yr hyn a weithredir gan y gwasanaeth tân. Roedd y swyddog yn croesawu awgrymiadau pellach. 

·       Nododd yr Aelodau eu bod yn derbyn mwy a mwy o alwadau oddi wrth y cyhoedd ynghylch casgliadau gwastraff. Awgrymodd y swyddog y dylid cyfeirio’r cyhoedd at Clic neu wefan y Cyngor, lle ymdrechir i rannu gwybodaeth ynghylch newidiadau i wasanaethau, gan gynnwys dangosyddion perfformiad.

·       Wrth ymateb i gwestiwn gan Aelod ynghylch lorïau trydan, esboniodd y swyddog fod y staff wedi treialu lori a bod hyn wedi bod yn llwyddiannus. Fodd bynnag, ar hyn o bryd roedd y lorïau gwerth tua £450,000 yr un. Dylid rhoi ystyriaeth i hyn os bydd y lorïau’n dod yn fwy fforddiadwy.

·       Codwyd pryderon ynghylch i le anfonir y gwastraff ar ôl ei gasglu; roedd y swyddog yn teimlo y dylai nifer o faterion gael eu hystyried yn rhyngwladol ond roedd gan y sir rôl i’w chwarae o ran dylanwadu ar newid. Nid oes digon o wastraff yng Ngheredigion i gyfiawnhau buddsoddi mewn technoleg i ddelio ag ef.

·       Wrth i fwy o Awdurdodau Lleol fabwysiadu Glasbrint Llywodraeth Cymru, mae perygl y bydd llai o grantiau ar gael i’r Awdurdodau Lleol sy’n penderfynu peidio ei fabwysiadu.

·       O ran a fyddai swyddogion yn gallu gwneud y gwaith arfaethedig a bennwyd ar gyfer ymgynghorwyr a chysylltu ag Awdurdodau Lleol sydd eisoes wedi mabwysiadu’r dull o ddidoli wrth ymyl y ffordd, dywedodd y swyddog nad oedd capasiti o fewn y tîm o gofio’r llwyth gwaith a'r cyfrifoldebau rheoli sydd gan y staff. 

·       Eglurodd y swyddog fod rhai peiriannau’n cael eu prydlesu. Roedd yn bwysig bod yn ddeinamig ac ystyried y cyfleoedd gorau sydd ar gael ar y pryd gyda chymorth yr adran Cyllid a Chaffael.

·       Caiff y cerbydau eu harchwilio bob 6 wythnos yn fewnol, ac os oes angen caiff unrhyw waith pellach ei wneud yn lleol. Yr unig gerbydau a anfonir yn ôl at y gwerthwyr yw’r rhai sydd dan warant neu’r rhai sydd angen sylw arbenigol. Po hiraf y mae’r lorïau oddi ar y ffyrdd, y mwyaf yr effaith ar wasanaethau.

·       Amlygwyd y ffaith y byddai newid i wasanaethau yn achosi problemau ac felly roedd ymgynghori â’r Aelodau sy’n cynrychioli trigolion Ceredigion yn allweddol drwy gydol y broses cyn y gwneir unrhyw benderfyniadau. Derbyniwyd 1500 ymateb yn dilyn yr ymgynghoriad cyhoeddus diwethaf.

·       Byddai effeithiolrwydd didoli wrth ymyl y ffordd yn amrywio mewn gwahanol ardaloedd (e.e. ardaloedd trefol o gymharu ag ardaloedd gwledig) a math o eiddo (tŷ amlfeddiannaeth o gymharu â thŷ sengl) yn y sir.

Diolchodd yr Aelodau i’r staff a oedd wedi gweithio trwy gydol y pandemig COVID-19 a diolchwyd iddynt am eu hymdrechion parhaus.

Yn dilyn trafodaeth hir, cytunodd yr aelodau i’r canlynol:

·       Nodi’r sefyllfa bresennol, y risgiau a amlinellwyd a’r angen i adolygu’r gwasanaeth.

·       Nodi y bydd gwasanaeth ymgynghori annibynnol yn cael ei benodi i adolygu’r gwasanaeth, gan nodi y bydd yn gweithio’n agos gyda’r gwasanaeth gwastraff.

·       Nodi y bydd y gwaith o adolygu’r gwasanaeth wedi’i gyfyngu, yn fras, i’r hyn a nodir yn yr adroddiad hwn.

·       Cytuno y bydd y Pwyllgor yn cymryd rhan weithredol yn y prosiect a rhan flaenllaw o ran y broses ymgysylltu gwleidyddol a chymeradwyo.