Eitem Agenda

Eglurodd y Cynghorydd Keith Henson, Aelod Cabinet, mai’r argymhelliad gan Grŵp Rheoli Carbon a Newid Hinsawdd Cyngor Sir Ceredigion (20/06/2022) oedd i aelodau’r Pwyllgor Trosolwg a Chraffu Cymunedau Ffyniannus ystyried y Strategaeth a'r Cynllun Gweithredu drafft cyn eu cyflwyno i'r Cabinet i'w mabwysiadu'n ffurfiol. Nodwyd bod y Strategaeth yn y broses o gael ei datblygu.

Cyfeiriodd Phil Jones at y cefndir a'r sefyllfa bresennol fel yr amlinellir yn yr adroddiad.

Rhoddodd Chris Wilson gyflwyniad i’r Pwyllgor gan ganolbwyntio ar y sefyllfa bresennol a’r lleoliadau (Atodiad 1). Nodwyd mai ffocws cymalau cynnar y rhaglen oedd gosod pwyntiau gwefru cerbydau trydan yn y meysydd parcio sydd dan berchnogaeth neu reolaeth y Cyngor Sir ynghyd â safleoedd y Cyngor. Crybwyllwyd hefyd fod peryglon cwympo yn gysylltiedig â’r pwyntiau gwefru cerbydau trydan, ac felly bydd yn bwysig rheoli hyn. O ran y 25% o arian cyfatebol oddi wrth Lywodraeth Cymru, mae angen cael cymeradwyaeth gweinidogol; ar ôl cael y cymeradwyaeth, bydd cam un yn cychwyn. Nodwyd y bydd hi’n anodd sicrhau ffrydiau ariannu ar gyfer camau 3 a 4 ynghyd â denu buddsoddiad preifat, a hynny oherwydd natur wledig y sir. Mae’n bosib bod nifer y pwyntiau gwefru cerbydau trydan ar draws y sir yn is nag ardaloedd mwy trefol oherwydd nifer y boblogaeth a’r galw amdanynt. Y nod oedd darparu dosbarthiad cytbwys o bwyntiau gwefru cerbydau trydan ar draws y sir. Er gwaethaf yr ansicrwydd o ran technoleg, bydd yn allweddol ystyried pob opsiwn gan gynnwys hydrogen.

Rhoddwyd cyfle i’r Aelodau ofyn cwestiynau ac atebwyd y rhain gan Phil Jones a Chris Wilson. Y prif bwyntiau a godwyd oedd y canlynol:

•         O ran cyllid, derbyniwyd £420,000 oddi wrth Gronfa Trawsnewid Cerbydau Allyriadau Isel Iawn Llywodraeth Cymru (ULEVTF) yn ystod blwyddyn ariannol 2021/22. Yn ogystal, dyrannwyd hyd at £300,000 o gyllid grant i’r Cyngor gan Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru. Dyfarnwyd swm o £273,171 gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig ar gyfer cyflawni’r ail gam yn ystod blwyddyn ariannol 2022/23 (£204,878.20 (75%) o Gynllun Pwyntiau Gwefru Preswyl ar y Stryd (ORCS) Swyddfa Cerbydau Allyriadau Sero Llywodraeth y DU (OZEC), a darperir y £68,293 (25%) sy’n weddill fel arian cyfatebol gan Lywodraeth Cymru).

•         Yn sgil ansicrwydd ynghylch a fyddai’r arian cyfatebol (25%) yn cael ei roi, roedd Llywodraeth Cymru’n ymwybodol nad oedd unrhyw fuddsoddwyr preifat yn y sir. Gobeithir y daw cadarnhad ysgrifenedig oddi wrth Lywodraeth Cymru ynghylch yr arian maes o law. Roedd ystyried ffynonellau eraill o gyllid dal yn allweddol.

•         Roedd Silversone Green Energy wedi cynorthwyo’r Cyngor yn dilyn proses tendro i osod a gweithredu’r pwyntiau gwefru cerbydau trydan ar gyfer y cyhoedd ym Mhenmorfa a Chanolfan Rheidol. Mae cytundeb ar waith i sicrhau bod y cwmni a’r Cyngor yn cael siâr o’r elw, a effeithiwyd gan y niferoedd isel a oedd yn eu defnyddio.

•         Mae’r Strategaeth yn allweddol o ran nod y Cyngor i fod yn garbon net sero erbyn 2030 ac o ran cyflawni Cynllun Gweithredu Net Sero’r Cyngor. Byddai hefyd yn darparu mynediad i bobl sydd eisiau gwefru eu cerbydau.

•         Ni roddwyd ystyriaeth i osod pwyntiau gwefru cerbydau trydan mewn ysgolion gan gynnwys yr ysgol ardal newydd yn Nyffryn Aeron; cadarnhaodd y swyddogion fod amod ar hyn o bryd y dylid darparu’r pwyntiau gwefru i’r cyhoedd.

•         Yn amodol ar gynllunio, roedd yr Aelodau’n teimlo y dylai’r Cyngor ystyried cyfleoedd i greu ynni adnewyddadwy yn y sir.

•         Codwyd pryderon na fyddai gosod y pwyntiau gwefru cerbydau trydan yn lleihau nifer y cerbydau ar y ffyrdd yn unol â’r strategaeth drafnidiaeth ‘Llwybr Newydd’.

•         Codwyd pryderon ynghylch gallu’r Grid Cenedlaethol i ddarparu trydan oherwydd byddai hyn yn cyfyngu ar le y gellir gosod y pwyntiau gwefru cerbydau trydan. Hefyd, codwyd pryderon ynghylch diogelwch y cyflenwad o ynni, yn enwedig yn yr hinsawdd bresennol, ac o le y daw’r ynni a ddarperir gan y gweithredwr rhwydwaith dosbarthu trydan (DNO).

•         Allweddol fydd cydweithio er mwyn osgoi gosod nifer o bwyntiau gwefru trydan yn yr un lleoliad.

•         Cododd gwestiwn ynghylch yr ystyriaeth a roddir i ffynonellau eraill o danwydd (e.e. HGO); cadarnhaodd y swyddogion eu bod yn ystyried opsiynau’n barhaus. 

•         Roedd prinder addysg ynghylch buddion cerbydau trydan i’r amgylchedd.

•         Gan fod gwerthwyr ceir yn cofrestru cerbydau trydan yn ganolog ac nid o dan gyfeiriad y perchennog, nid oes cofnod cywir ar gael o ran nifer y cerbydau trydan sydd yn y sir. 

•         Y gwahanol fathau o bwyntiau gwefru cerbydau trydan ac argaeledd mathau penodol ohonynt; esboniodd swyddog fod gwefrydd cyffredinol ar gael ynghyd ag addaswr ar gyfer gwahanol gerbydau. Datblygwyd apiau i gynorthwyo gyrwyr i chwilio am bwyntiau gwefru. Bydd angen ystyried sut i rannu gwybodaeth â’r cyhoedd am y pwyntiau gwefru yn y dyfodol a bydd angen cynnwys gwybodaeth ar yr apiau,

•         Wrth ymateb i ymholiad ynghylch y diffiniad o wefru preswyl ar y stryd, eglurodd y swyddogion fod hyn yn golygu darparu pwyntiau gwefru oddi ar y stryd ar gyfer cerbydau sydd ar y stryd. 

•         O safbwynt diogelwch, bydd yn bwysig rhoi digon o rybudd i’r cyhoedd am unrhyw waith sydd ar y gweill ar gyfer gosod y pwyntiau gwefru.

•         Yn sgil pryderon ynghylch lleoliad y pwyntiau gwefru cerbydau trydan yn Aberaeron, cytunodd y swyddogion i drafod y mater gyda’r aelod etholedig.

•         Nodwyd bod problemau wedi codi o ran y pwyntiau gwefru cerbydau trydan ym Mhenmorfa yn ymddangos ar yr ap ac esboniodd y swyddogion y byddant yn codi hyn gyda Silverstone Green Energy.

•         Codwyd pryderon ynghylch y gwaith cloddio dwys sydd ynghlwm wrth fatris lithiwm.

•         O ran gwefru ar y stryd, esboniodd y swyddogion fod rheoliadau ar waith ynghylch beth y gellir / beth na ellir ei wneud felly canolbwyntir ar sicrhau fod gan bobl y cyfleusterau i wneud hynny’n ddiogel. Bydd angen sefydlu system wefru maes o law.

Yn dilyn trafodaeth hir, cytunodd yr aelodau gyda’r argymhelliad canlynol:

•         Gofynnir i'r Pwyllgor Trosolwg a Chraffu Cymunedau Ffyniannus ystyried y Strategaeth a'r Cynllun Gweithredu drafft (Atodiad 1) a’u cymeradwyo er mwyn eu cyflwyno i'r Cabinet i'w mabwysiadu'n ffurfiol gan y Cyngor.