Agenda a Chofnodion

i.      Ymddiheurodd y Cynghorwyr Gethin Davies, Sian Maehrlein a Clive Davies, Aelod Cabinet dros yr Economi ac Adfywio am nad oeddent yn gallu bod yn bresennol yn y cyfarfod.

ii.     Ymddiheurodd y Cynghorydd Maldwyn Lewis am nad oedd yn gallu bod yn bresennol yn y cyfarfod oherwydd ymrwymiadau eraill y Cyngor.

i.      Datganodd y Cynghorydd Gareth Davies a Hugh Hughes fuddiant personol mewn perthynas ag eitem 3.  

ii.     Datganodd y Cynghorydd Chris James fuddiant personol mewn perthynas ag eitem 6, yn ystod diweddariad ar rwydwaith bysiau Ceredigion.

iii.    Datganodd Lisa Evans  Swyddog Craffu a Safonau fuddiant personol mewn perthynas ag eitem 6, yn unol â’r Cod Ymddygiad ar gyfer Gweithwyr Llywodraeth Leol, yn ystod diweddariad ar rwydwaith bysiau Ceredigion.

Croesawodd a diolchodd y Cadeirydd i Swyddogion Cyfoeth Naturiol Cymru am ddod i’r cyfarfod.

Eglurodd y Cynghorydd Keith Henson (Aelod y Cabinet dros Priffyrdd a Gwasanaethau Amgylcheddol a Rheoli Carbon) taw pwrpas yr adroddiad oedd rhoi’r wybodaeth ddiweddaraf am ddatblygiad Newid Hinsawdd ac Erydu Arfordirol / Llifogydd. Mae newid hinsawdd yn golygu y byddwn yn wynebu digwyddiadau tywydd mwy aml neu ddifrifol megis llifogydd, sychder a stormydd. Mae’r digwyddiadau hyn yn dwyn ‘risgiau ffisegol’ sy’n cael effaith uniongyrchol ar gymunedau ac y mae ganddynt y potensial i effeithio ar yr economi. Mae rhannau o arfordir Ceredigion yn dueddol o gael eu heffeithio gan erydu arfordirol a llifogydd, ac mae rhai cymunedau mewndirol mewn perygl o ddioddef llifogydd afonol a cholli tir gan gyrsiau dŵr.

Rhoddodd Phil Jones drosolwg o'r adroddiad. Esboniodd y gallai’r effeithiau fod yn bellgyrhaeddol, wrth i randdeiliaid wynebu canlyniadau a allai fygwth bywydau neu newid bywydau, gan effeithio ar sectorau mawr o’r Sir/Cyngor. Yn ogystal, gallai methu lleihau effeithiau newid hinsawdd arwain at ganlyniadau amgylcheddol, ariannol ac i enw da y Cyngor gan gynnwys ar ffurf cosbau ariannol am fethu cyflawni targedau Llywodraeth Cymru ynghylch rheoli carbon a bioamrywiaeth. Bydd effeithiau anuniongyrchol yn cynnwys newidiadau i’r pryfed, y plâu a’r clefydau y byddant yn cytrefu ac yn effeithio ar ein hamgylchedd. Yn ogystal ag effeithiau uniongyrchol y rhain, bydd yr effeithiau ar amser staff a’r costau eraill o ddelio â’r rhain yn arwyddocaol. Mae colli brigdwf oherwydd Clefyd Coed Ynn eisoes yn arwain at ganlyniadau ar gyfer microhinsoddau lleol a bydd yn gwaethygu effeithiau newid hinsawdd ac yn cyfrannu atynt hefyd.

Cydnabyddir bod yn rhaid i ni arwain trwy esiampl a gwneud popeth y gallwn i leihau newid hinsawdd yn y dyfodol a mynd i’r afael â’r risgiau sy’n gysylltiedig ag ef, a’u lleihau. Rhaid datblygu a gweithredu strategaethau a mentrau polisi sy’n cynnwys elfennau ar gyfer cydnerthedd ecosystemau, gwelliannau bioamrywiaeth a chynlluniau lleihau llifogydd os ydym yn mynd i lwyddo i leihau ein hôl troed carbon a lleihau’r risg i’n prif seilwaith, ein hasedau, ein preswylwyr a’n cymunedau a’n tirlun.

Rhoddwyd cyflwyniad i'r Pwyllgor yn amlinellu'r canlynol:

·       Cyfrifoldebau Erydu Arfordirol a Llifogydd

-                Erydu arfordirol

-       Llifogydd Arfordirol ac Afonol

-       Cynllun Rheoli Traethlin 2

-       Monitro Traethau

·       Cynlluniau a gefnogir gan grantiau Llywodraeth Cymru (LlC)

·       Diweddariadau diweddaraf – Arfordirol a Afonol

·       Erydu Arfordirol a Llifogydd

·       Rheoli Carbon a Newid Hinsawdd – Sero Net

·       Cynllun Gweithredu Sero Net

Esboniodd Gavin Bown fod Cyfoeth Naturiol Cymru yn gyfrifol am reoleiddio Dŵr Cymru, tra bod Dŵr Cymru yn gweithredu ac yn cynnal a chadw gwasanaethau dŵr a charthffosiaeth. O ran y materion a godwyd yn y cyflwyniad, eglurodd fod Cyfoeth Naturiol Cymru yn gallu gwneud gwaith a chwenychir i gyrsiau dŵr i leihau risg, ond bod angen caniatâd ychwanegol i wneud gwaith draenio mewnol. O ran yr oedi y rhoddwyd gwybod amdano gan Gyfoeth Naturiol Cymru ynghylch y gwaith sydd ei angen yng Nghapel Bangor a Thal-y-Bont, nid oedd y gwaith  ...  Gweld y cofnodion lawn ar gyfer eitem 3.

Rhoddodd Rhodri Llwyd drosolwg o’r cefndir a'r sefyllfa bresennol o ran Strategaeth Rheoli Gwastraff Ceredigion. Roedd angen strategaeth newydd yn awr i amlinellu cyfeiriad y gwasanaeth at y dyfodol, gan roi sylw penodol i safleoedd gwastraff cartref y sir, y model nesaf ar gyfer casglu gwastraff wrth ymyl y ffordd a’r trefniadau ar gyfer gorsafoedd trosglwyddo gwastraff.

Y cynnig oedd y dylid creu Gweithgor ar gyfer y Gwasanaethau Gwastraff i oruchwylio’r gwaith o ddatblygu Strategaeth Gwastraff Ceredigion. Byddai’r gweithgor hwn yn adrodd yn ôl i’r Pwyllgor Trosolwg a Chraffu Cymunedau Ffyniannus ar adegau priodol. Gofynnir i’r Pwyllgor felly gymeradwyo’r canlynol:

(i)    creu Gweithgor ar gyfer y Gwasanaethau Gwastraff i gynorthwyo â’r broses o ddod ag opsiynau rhesymol gerbron y system ddemocrataidd

(ii)   enwebu 5 Aelod o’r Pwyllgor Trosolwg a Chraffu Cymunedau Ffyniannus i gynrychioli’r Pwyllgor ar y Gweithgor gan sicrhau bod gan y grŵp gydbwysedd gwleidyddol a rhaniad trefol/gwledig priodol.

Yn dilyn cwestiynau gan Aelodau’r Pwyllgor, cytunwyd i greu Gweithgor ar gyfer y Gwasanaethau Gwastraff.

Cytunwyd y byddai’r canlynol yn cynrychioli’r Pwyllgor ar y Gweithgor:

1 Aelod Annibynnol (Cadeirydd y Pwyllgor Trosolwg a Chraffu Cymunedau Ffyniannus- Y Cynghorydd Gwyn Wigley Evans ar hyn o bryd), 3 Aelod Plaid Cymru (Y Cynghorwyr Ann Bowen Morgan, Chris James a Carl Worrall) a 1 Aelod Democratiaid Rhyddfrydol (John Roberts).

Bu i’r Aelodau ganmol y Gwasanaeth Casglu Gwastraff am y gwelliannau a wnaed yn dilyn y Cyfarfod Arbennig a gynhaliwyd ar 21 Mawrth 2023.

Rhoddodd Russell Hughes-Pickering ddiweddariad i’r Aelodau am y llwyth achosion ym maes cynllunio a gorfodi. Ym mis Rhagfyr 2022, cyflwynwyd adroddiad i’r Pwyllgor ynghylch y Gwasanaeth Rheoli Datblygu. Roedd yr adroddiad yn canolbwyntio ar adolygiad Archwilio Cymru o’r Gwasanaeth Cynllunio yng Ngheredigion yn 2021 ac yn nodi 10 argymhelliad yn ymwneud â’r trefniadau llywodraethu a gwella capasiti’r gwasanaeth. Mewn ymateb i’r argymhellion hynny ynghylch y trefniadau llywodraethu, adroddwyd bod newidiadau sylweddol i’r Cyfansoddiad wedi’u cytuno gan gynnwys Cylch Gorchwyl, Gweithdrefnau Gweithredol, Codau Ymarfer a Phwerau Dirprwyedig newydd. Mewn ymateb i faterion ynghylch perfformiad, roedd yn rhaid edrych ar fynd i’r afael â materion ym mhedwar o brif feysydd y broses rheoli datblygu – dilysu, oedi o ran ymgyngoreion, ffosffadau a chapasiti staff i ddelio ag achosion. Rhoddwyd diweddariad am y sefyllfa bresennol o ran y pedwar prif faes.

Rhoddwyd cyflwyniad i'r Pwyllgor yn amlinellu'r canlynol:

·       Cyflwyniad

·       Ceisiadau cynllunio

-       Llwyth achosion – y 24 mis diwethaf

-       Nifer yr achosion a benderfynwyd yn eu cylch

-       Y cyflymder y gwneir penderfyniadau

-       Llwyth achosion – ceisiadau cynllunio presennol

-       Targedau ar gyfer y dyfodol

·       Gorfodi cynllunio

-       Achosion gorfodi - newydd – fesul blwyddyn 

-       Dadansoddiad o’r llwyth achosion

-       Achosion gorfodi sydd heb eu datrys

-       Targedau ar gyfer y dyfodol

·       Y diweddaraf am staff

Cafodd yr aelodau gyfle i ofyn cwestiynau a gafodd eu hateb gan Russell Hughes-Pickering . Dyma'r prif bwyntiau a godwyd:

·       Byddai’r drefn o ddefnyddio Capita, cwmni a oedd yn cynnwys nifer o ganghennau, yn dod i ben yn fuan unwaith y byddai sylw wedi’i roi i’r              ôl-groniad o achosion ac unwaith y byddai gan yr adran yr adnoddau i ddelio â’r achosion. Er bod defnyddio Capita ychydig yn rhatach, roedd manteision o gyflogi staff mewnol gan y byddent yn gyfarwydd â’r ardal a’r polisïau.

·       Roedd y staff mewnol a Capita yn defnyddio’r un broses o wneud penderfyniadau.

·       Awgrymwyd y dylid hyrwyddo llwyddiant y tîm gorfodi gan dynnu sylw at y ffaith bod camau gorfodi yn cael eu cymryd pan fo angen. Roedd materion gorfodi a’r ymateb iddynt yn amrywio o un achos i’r llall ac roedd y broses yn un faith.

·       Roedd cyfle i ystyried y ffyrdd yr oedd y gweithwyr yn dymuno gweithio e.e. oriau hyblyg. Gan fod targed o 8 wythnos i brosesu achosion ym maes rheoli datblygu, gallai fod yn heriol cyrraedd y targed hwn pe byddai staff yn gweithio’n rhan amser. 

·       Awgrymwyd y gallai’r cyfathrebu rhwng y swyddogion a’r asiantaethau fod yn well. O ystyried llwyth gwaith y swyddogion, roedd cyfyngiadau yn bodoli o ran amser ond roedd hefyd ddyhead i wella’r cyfathrebu ac ansawdd y ceisiadau.

·       Nid oedd problemau yn bodoli o ran y berthynas rhwng yr awdurdod lleol a CADW. Serch hynny, gallai’r penderfyniadau gymryd amser. Roedd hyn yn rhannol am nad oedd gan yr awdurdod lleol bellach swyddog treftadaeth arbenigol ond ar ôl penodi Swyddog Rheoli Datblygu Arbenigol, y gobaith oedd y byddai hyn yn gwella ac y byddai pwerau dirprwyedig  yn cael eu rhoi.  ...  Gweld y cofnodion lawn ar gyfer eitem 5.

Cytunwyd i gadarnhau cofnodion y cyfarfod a gynhaliwyd ar 5 Ebrill 2023.

Materion yn codi: Wrth ymateb i gwestiwn am rwydwaith bysiau Ceredigion, esboniodd y Cynghorydd Keith Henson fod Lee Waters AS, y Dirprwy Weinidog dros Newid Hinsawdd wedi cyhoeddi Cronfa Bontio ar gyfer Bysiau yn ddiweddar a oedd yn werth £46 miliwn. Hefyd, roedd proses gaffael ar y gweill ar hyn o bryd o fewn yr awdurdod lleol.  

Cytunwyd nodi cynnwys y Flaen raglen Waith a gyflwynwyd.

i.    Dywedodd y Cadeirydd ei fod yn falch bod swyddogion Cyfoeth Naturiol Cymru wedi derbyn y gwahoddiad i ddod i’r cyfarfod heddiw. Y gobaith oedd y byddai cynrychiolwyr o Dŵr Cymru yn derbyn y gwahoddiad i ddod i’r cyfarfod ym mis Gorffennaf.

ii.   Mynegodd yr Aelodau eu hanfodlonrwydd â’r system hybrid, am eu bod wedi colli rhannau o’r drafodaeth. Nodwyd bod y Swyddogion TGCh wedi cael gwybod am y problemau a oedd wedi codi yn ystod y cyfarfod.